—Αγαθονήσι : Αρχαία ονομασία “ΥΕΤΟΥ΄ΣΑ”. Κατοικήθηκε από Δωριείς και μετά από Ίωνες. Την τωρινή ονομασία την οφείλει στους κατοίκους του , που είναι καλοί (αγαθοί) άνθρωποι.
—Άγιος Γεώργιος (προσβάσεις Σαρωνικού) : .Στην αρχαία εποχή ονομαζόταν “ΒΕ΄ΛΒΙΝΑ” και αναφέρεται από τους φιλοσόφους αυτής της εποχής και τα ρωμαϊκά χρόνια “Καπέλο ντι Καρντινάλε” από το μοναδικό δένδρο που είχε στην κορυφογραμμή.
—Άγιος Ευστράτιος : Η αρχαία του ονομασία είναι “ΝΕ΄ΑΙ”. Το σημερινό του όνομα το οφείλει στον τάφο του Αγίου (9ος αι.).
—Αγκίστρι : Στα αρχαία χρόνια λεγόταν “ΚΕΚΡΥΦΑ΄ΛΕΙΑ” , που σήμαινε κορυφή υφάλου . Σήμερα ονομάζεται “Αγκίστρι” γιατί είναι αγκιστρωμένο στην Αίγινα!!
—Αίγινα : Οφείλει την ονομασία του στην νύμφη “ΑΙΓΙΝΑ” , αδελφή της Σαλαμίνας , που την ερωτεύτηκε ο Δίας,την ξεμονάχιασε στο νησί “ΟΙΝΩ΄ΝΗ” , που το μετονόμασε σε Αίγινα. –Αστυπάλαια : Ονομάστηκε έτσι γιατί υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα άστη,δηλαδή πόλεις, του Αιγαίου.Σαν κομβικό νησί είχε μια ολόκληρη πόλη ,που ήταν από τους πρώτους ναυστάθμους στο Αιγαίο.
–-Αλιμνιά : Αρχαία ονομασία “ΕΥ΄ΛΙΜΝΗ”, από το ΕΥ=καλός και “λιμήν”,δηλαδή καλό λιμάνι . Μην ξεχνάμε ότι οι Ιταλοί στον 2ο Π.Πόλεμο είχαν Ναύσταθμο .
–Αλόννησος : Το όνομα προκύπτει από την αρχαία ελληνική λέξη “αλς”(=θάλασσα) συν την λέξη νησί . Το αρχαίο της όνομα ήταν “΄ΙΚΟΣ” , ενώ το σύγχρονό της το πήρε τον 19 αι.
—Αμοργός : Το όνομα προκύπτει από την “αμόργη”,που είναι ένα φυτό από το οποίο ,οι αρχαίοι, έφτιαχναν ένα εξαιρετικό διάφανο κόκκινο λινό ύφασμα.
–-Ανάφη : Εδώ έχουμε αναλλοίωτο το όνομα από την αρχαία εποχή. Σύμφωνα με την μυθολογία , οι Αργοναύτες επιστρέφοντας στην πατρίδα τους , έπεσαν σε καταιγίδα και εκλιπαρούσαν τον Απόλλωνα να τους σώσει . Εκείνος άστραψε έναν κεραυνό και στο φως του είδαν , να ξεπροβάλει στη θάλασσα ένα νησί, που προσέγγισαν και σώθηκαν.΄Ετσι ονόμασαν το νησί “Ανάφη” (από το ρήμα “αναφαίνω).
–-Άνδρος : Από τον ήρωα “Άνδρο”, που ήταν περίφημος μάντης και γι αυτό του χάρισε το νησί ο Ραδάμανθυς,αδελφός του Μίνωα.
–-Αντικύθηρα : Στην αρχαιότητα “ΑΙ΄ΓΙΛΑ”. Άκμασε το 400-300 π.Χ. Εδώ βρέθηκε ο ¨”Εφηβος των Αντικυθήρων” και ο “μηχανισμός των Αντικυθήρων”.
–-Αντίμηλος : Στην αρχαιότητα ονομαζόταν “ΈΦΎΡΑ ή “ΕΦΟ΄ΡΑ”.΄Οι ντόπιοι το λένε και “Ερημόμηλο”.Τα αρχαιολογικά ευρήματα υποδεικνύουν την ύπαρξη οικισμών από τους προϊστορικούς χρόνους.Ήταν ενεργό ηφαίστειο.Και σήμερα υπάρχει ανενεργός κρατήρας στην κορυφή του νησιού.
–-Αντίπαρος : Η “ΩΛΙΆΡΟΣ” των αρχαίων.. Η ιστορία της αρχίζει από την Νεολιθική Εποχή . Εδώ και ο παλαιότερος οικισμός των Κυκλάδων . Γνωστόν το περίφημο “Σπήλαιο της Αντιπάρου”.
—Αντίψαρα : Βρέθηκαν ίχνη κατοίκησης από προϊστορικούς χρόνους
–Άνυδρος : Την λένε και “Αμοργοπούλα” οι ντόποι των γύρω νησιών.Η “Αμοργοπούλα” είναι ιδιόκτητο νησί από το 1860. Εχει χαρακτηριστεί βιότοπος .
—Αρκό (το) : Λέγεται επίσης και “το Άρκο” ή “το Αρκάκι” ή “η “Άρκτος” . Είναι στα ανατολικά της Σκιάθου και διαθέτει γραφική αμμουδιά.
—Αρκοί : Στο καταστατικό της Μονής της Πάτμου αναφέρεται ως “ΝΑΡΚΙΌΙ”.
–-Αρμάθια (τα) : Νησί της Ηρωικής Κάσου. Έχει ωραίες παραλίες και μία από αυτές είναι τα “Μάρμαρα” που έχει χαρακτηρισθεί ως μία από τις ωραιότερες της Μεσογείου.
–-Αστακίδα : Ανήκει διοικητικά στη Κάσο.Είναι επίσης γνωστή ως “Isola di Stacchida”, “Nisos Astakia”και Στακίδα. Σε χάρτη του 1655 του «πατέρα της γαλλικής χαρτογραφίας» Νίκολας Σάνσον (1600 -1667) σημειώνεται ως Staquida.Το όνομα , μάλλον, οφείλεται στο σχήμα της, που μοιάζει με τη μεγάλη δαγκάνα αστακού . ΒΑ της νήσου και ΒΔ της Καρπάθου είναι η δυτική τάφρος της Καρπάθου, που είναι ένας μοναδικός οικότοπος για την θαλάσσια ζωή, με βάθη που ξεπερνάνε τα 2550 μ.( Τα Καρπαθιακά Νέα γράφουν ότι βορειοδυτικά των ακτών της Καρπάθου χάσκει το τρίτο βάθος της Μεσογείου με 3.294 μέτρα επονομαζόμενη από τους ωκεανογράφους ως «Τάφρος της Καρπάθου). Η νήσος αποτελεί προστατευόμενη περιοχή του δικτύου NATURA 2004.
—Αστυπάλαια : Ονομάστηκε έτσι γιατί υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα άστη,δηλαδή πόλεις, του Αιγαίου.Σαν κομβικό νησί είχε μια ολόκληρη πόλη ,που ήταν από τους πρώτους ναυστάθμους στο Αιγαίο.
–Αυγό : Κείται ΒΑ του Ηρακλείου-Κρήτης.Την ονομασία του την καθιέρωσαν οι ψαράδες. Η πρότερη ονομασία του ήταν “Πιπέρι””.
–Βελοπούλα (ή Παραπόλα) : Το όνομά της προέρχεται από το ιταλικό Bello polo.Έτσι την βρίσκουμε σε παλιούς χάρτες. Ηταν σταθμός της πρωτοελλαδικής θαλασσοκρατίας,με σημαντική εγκατάσταση του 2800-2300 π.Χ. και υπολείμματα κατοικήσεως από την Μυκηναϊκή εποχή .
–-Γαϊδουρονήσι : Λέγεται και “Χρυσή” αλλά και “Χρυσά” ή “Γαδαρονήσι”.Είναι νησίδα εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς του Ν.Κρητικού πελάγους. Εδώ βρίσκεται το μεγαλύτερο φυσικά διαμορφωμένο δάσος με κέδρα που τα περισσότερα είναι ηλικίας 200 ετών και φτάνουν σε ύψος τα 7 μέτρα.
—Γαυδοπούλα : Άλλως “Γαυδόπουλο” ή και “Γκοτζόπουλο”. Ο Πλίνιος (1ος μ.Χ. αι.) την ονομάζει “ΟΦΙΟΥ΄ΣΑ”
–-Γαύδος : Κατοικείται από τη Νεολιθική εποχή. Το νησί ταυτίζεται με την “Ωγυγία”, όπου η Καλυψώ κρατούσε τον Οδυσσέα αιχμάλωτο. Την Βυζαντινή εποχή είχε περίπου 8000 κατοίκους (900 – 1000 μ.Χ.). Ο γεωγράφος Στράβων την αναφέρει ως “ΓΑΥ΄ΔΟΣ”,ενώ οι “Πράξεις των Αποστόλων” την αναφέρουν ως “ΚΛΑΥ΄ΒΔΟΣ” , Τέλος,επί ενετοκρατίας ελέγετο “ΓΟ΄ΤΖΟ”. –Γιούρα : Οι αρχαίοι το ονόμαζαν “ΓΕΡΟΝΤΙΆ” από το αρχαίο “Γυάρος”=σπηλιά . Κατοικήθηκε την Μεσολιθική εποχή (100.000-30.000 π.Χ.). Την Βυζαντινή εποχή ήταν τόπος κυνηγίου, γεγονός που συμβαίνει και τώρα κατόπιν αδείας.
–-Γιαλί : Βρέθηκαν χωνευτήρια χαλκού που χρονολογήθηκαν από το 6.000 έως το 5.300 π.Χ..Το αρχαίο νεκροταφείο είναι της 4ης χιλιετίας π.Χ.
–Γιούρα : Οι αρχαίοι το ονόμαζαν “ΓΕΡΟΝΤΙΆ” από το αρχαίο “Γυάρος”=σπηλιά . Κατοικήθηκε την Μεσολιθική εποχή (100.000-30.000 π.Χ.). Την Βυζαντινή εποχή ήταν τόπος κυνηγίου, γεγονός που συμβαίνει και τώρα κατόπιν αδείας.
–-Γυάρος : Αγνώστου ετύμου. Λέγεται και “Γιούρα” (τα),( Με το όνομα “Γιούρα” υπάρχει και άλλο νησί στις Βόρειες Σποράδες ,η ΓΕΡΟΝΤΙΆ των αρχαίων, που αναφερθήκαμε παραπάνω). Η Γυάρος , ήταν κατοικημένη την αρχαίαν εποχή. Το μαρτυρούν επιγραφές και νομίσματα που βρέθηκαν σε ίχνη παλαιών κτισμάτων . Επί Ρωμαιοκρατίας χρησιμοποιήθηκε σαν τόπος εξορίας. Στην σύγχρονη Ελλάδα συνδέθηκε με εποχές πολιτικής ανωμαλίας. Το 1947 κατασκευάστηκε η φυλακή της Γυάρου, που το 2001 χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο. Κατά την παράδοση, αναφέρει η εγκυκλοπαίδεια, το νησί δεν κατοικήθηκε γιατί είχε πολλά φαρμακερά φίδια.
–-Δεσποτικό : Ταυτίζεται με την αρχαία “ΠΡΕΠΕ΄ΣΙΝΘΟ”. Αν και ακατοίκητο σήμερα , έχουν βρεθεί σημαντικές ενδείξεις από προϊστορικούς και αρχαίους χρόνους (Ιερό Αρτέμιδος και Απόλλωνα με πανελλήνια ακτινοβολία).
—Δήλος : Διάσημη και ιερή στην αρχαιότητα αλλά και τώρα μόνον διάσημη. Η ονομασία της δεν έχει αλλάξει ανά τους αιώνες και σημαίνει το “δήλον”=φανερό.
–Δία : Μάλλον το όνομα έρχεται από την αρχαιότητα , μιας και σύμφωνα με το μύθο, το νησί δημιουργήθηκε από τον Δία. Πλησίον του όρμου Αγίου Γεωργίου εντοπίσθηκε τειχισμένος υστερομινωικός λιμενικός οικισμός ο δε Ζακ-Υβ Κουστώ ανακά λυψε ίχνη από αρχαίο τεχνητό λιμάνι. Δυστυχώς σε πολλά φυλλάδια ελληνικά η νήσος Δία αναγράφεται ως “Ντία”.
—Δοκός (ο) : Στην αρχαιότητα ονομαζόταν “ΑΠΕΡΟΠΙΆ” επειδή έχει άπειρη θέα. Με αυτό το όνομα αναφέρεται από τον Παυσανία. Το ‘ονομα “Δοκός”, το πήρε στην Βυζαντινή περίοδο καθώς είναι πέρασμα για την Ύδρα και για την Ερμιόνη.. Είναι ένα από τα λίγα ελληνικά νησιά γένους αρσενικού.
—Δονούσα : Την λένε και “Δενούσα”.Το όνομά της έρχεται από την αρχαιότητα. Κατοικείται από το 3.000 π.Χ. περίπου , έχει βρεθεί οχυρωμένη εγκατάσταση του 9ου-8ου αι.π.Χ. και γενικά κατοικείται συνεχώς μέχρι σήμερα.
—Ελαφόνησος : Αρχαία ονομασία “ΟΝΟΥ ΓΝΑΘΟΣ” .Αρχικά ήταν χερσόνησος , αλλά διαχωρίστηκε από σεισμό και η αρχαία πόλη είναι βυθισμένη στο πόρο που σχηματίστηκε. Η τώρα ονομασία προέρχεται από την μετάφραση της ονομασίας. που της έδωσαν οι Ενετοί κατά την Ενετοκρατία.
—Ερεικούσα : Οφείλει το όνομά της στον θάμνο “Ερείκι”,κοινός το “ρείκι” . Παλαιότερη ονομασία ήταν ” ΜΕΡΛΈ΄ΡΑ”, που προέρχεται από την ιταλική ονομασία του νησιού Merlera.
—Εύβοια : Η χώρα με τα καλά βόδια λόγω των πλούσιων βοσκοτόπων. ΄΄Ετσι αναφέρεται από τον Όμηρο.
—Ζάκυνθος : Από τον Ζάκυνθο , που ήταν γιός του του βασιλιά Δαρδάνου της Τροίας. Ο Όμηρος την ονομάζει”ΥΛΗΈΣΣΑ”,δηλαδή δασωμένη.
—Ζουράφα : Αξίζει να πούμε δυο λόγια. Ο Νικόλαος Φαρδύς,λόγιος του 19ου αι.,αναφέρει : Τα “Ζγόραφα” ως κέντρο σεισμών της Σαμοθράκης και λείψανο τεσσάρων νήσων του Θρακικού πελάγους , προ αμνημονεύτων χρόνων καταποντισμένων , περιέγραψε, πως στην θαλάσσια περιοχή διέκρινε μια ουσία, που μύριζε έντονα σαν πετρέλαιο,κάτι που διεπίστωσε ο ίδιος.Μεταξύ άλλων αναφέρει ίχνη αρχαίων κτισμάτων στα βυθισμένα ρηχά μέρη. Οι της περιοχής την λένε “Λαδόξερα” και ο καπταν Δημήτρης ο Σιμσιρίκης μου έλεγε ότι είναι το “όνειρο κάθε ψαρά.Αν σ΄αφήσει να ψαρέψεις,θα αποζημειωθείς”.
—Ηρακλειά : Τον 16ο αι. αποτελούσε, εκκλησιαστικά, μέρος της πατριαρχικής εξαρχίας και αναφέρεται με το όνομα “ΗΡΑΚΛΕΙ΄ΤΣΑ”.Από το 3.000 π.Χ. δηλώνει την παρουσία του. Στην παραλία Λιβάδι βρίσκονται τα ερείπια του Κάστρου, φρούριο της ελληνιστικής περιόδου.
–Θάσος : Κατά την μυθολογία η νήσος οφείλει την ονομασία της στον Θάσο , γιο του Αγήνορα ,που τον έστειλε ο πατέρας του , μαζύ με τα αδέλφια του , για να βρούν την αδελφή τους την Ευρώπη. Παλιότερα το όνομα του νησιού ήταν “ΗΔΩΝΙ΄Σ”.
—Θήρα : Το πρώτο όνομα ήταν “ΣΤΡΟΓΓΥ΄ΛΗ” και τέλος της έδωσαν το όνομα “ΘΗ΄ΡΑ” προς τιμήν του οικιστή Θήρα που με σπαρτιάτες αποίκησε το νησί τον 12 αι.π.Χ..Είναι όμως γνωστή και σαν “Σαντορίνη” που προέρχεται από τους σταυροφόρους.
—Θύμαινα : Νησί του συμπλέγματος των Φούρνων.. Παλαιότερα (μέχρι το 1940) λεγόταν και “Φύμαινα”. Πιστεύεται ότι το όνομα “Θύμαινα” οφείλεται στα πολλά θυμάρια που υπάρχουν.
—Ιθάκη : Πήρε το όνομά της από την λέξη “ΙΘΗ”=εύθυμον ή από τον ήρωα “Ιθάκη”.Κατ΄άλλην εκδοχή η ονομασία προέρχεται από το “ΙΘΥ΄Σ”=ευθύς, ίσιος, μακρύς.Δηλαδή η μακρόστενη νήσος. Πατρίδα του Ομηρικού Οδυσσέα αλλά και του αγωνιστή του 1821 Οδυσσέα Ανδρούτσου καθώς και του ποιητή Λορέντζου Μαβίλη.
—Ικαρία : Πήρε το όνομά της από τον ΄Ικαρο,που προσπαθώντας να πετάξει με κέρινα φτερά , έπεσε στη θάλασσα και τα κύματα ξέβρασαν το σώμα του στο νησί.
—Ίος : Πήρε το όνομά της στην αρχαιότητα από την λέξη “Ία”,δηλαδή τα λουλούδια που φύτρωναν άφθονα στο νησί.Άλλη ονομασία είναι “ΦΟΙΝΙ΄ΚΗ”.
—Καβαλιαννή : Λέγεται και “Ανδριανή”
—Κάλαμος : Τα ομηρικά χρόνια λεγότανε “ΚΑ΄ΡΝΟΣ”.Στην επανάσταση του 1821 φιλοξένησε την μάνα του ήρωα Καραϊσκάκη.
—Καλόλιμνος : Λέγεται και “Γαϊδουρονήσι”.Το όνομά της μάλλον προέρχεται από το απάγγιασμα που παρέχει όταν είναι άσχημες οι καιρικές συνθήκες. Έχει χαρακτηριστεί ως “Άλλο τοπίο” και είναι μέρος της Ζώνης Ειδικής Προστασίας “Βόρεια και ανατολική Κάλυμνος, Τέλενδος, Καλόλιμνος και νησίδες”..
—Καμηλονήσι : Νησίδα του Καρπαθίου πελάγους γνωστή και ως ¨Χαμηλή”. Χαμηλή ή Χαμηλονήσι. Η ονομασία “Χαμηλή” ή “Χαμηλονήσι”, από τούς παλιούς Κασιώτες, επειδή το έδαφός της έχει μικρό υψόμετρο.
—Κανδελιούσα : Δυτικά της Νισύρου. Αποτελεί την κορυφή ενός τεκτονικού κεράτου που δημιουργήθηκε από τη δράση δύο παράλληλων ρηγμάτων με κατεύθυνση ΑΒΑ-ΔΝΔ. Στον υποθαλάσσιο χώρο ΒΑ του νησιού έχει ανακαλυφθεί ένας κρατήρας διαμέτρου αρκετών μέτρων.
—Κάλυμνος : Σαν πλέον παλαιά ονομασία αναφέρεται η “ΚΑΛΥΝΔΑ” . Ο Όμηρος την λέει ,μαζύ με την Λέρο “Καλύνδαι νήσοι” ,που σημαίνει καλός=ωραίος και ύδνα (από το ύδωρ=νερό). Αυτό σημαίνει ότι η λέξη Καλύνδα , δείχνει το νησί με τα καλά/ωραία νερά. Στη Βυζαντινή εποχή η ονομασία Κάλυμνα μεταβάλλεται σε Κάλυμνος.
—Κάρπαθος : Ο Όμηρος την ονομάζει “Κράπαθος”.Την αποκαλεί και”ΗΝΕΜΟ΄ΕΣΣΑ” λόγω των ανέμων που επικρατούν.Το σημερινό όνομα του νησιού προήλθε από απλόν αναγραμματισμόν.
—Καστός : Ανήκει στο σύμπλεγμα των Τηλεβόων νήσων και το όνομά τους “ΤΗΛΕΒΟΈΣ ή ΤΑ΄ΦΙΟΙ ΝΗΣΟΙ” το οφείλουν στον αρχαίο τοπικό λαό των “ΤΗΛΕΒΟΏΝ” [Τηλεβόες ή Τάφιοι νήσοι ¨: Κάλαμος , Καστός , Μεγανήσι , Αρκούδι , Άτοκος , Κύθρος ,Θηλιά , Φορμίκουλα , Πρασονήσι , Προβάτι , Αλαφονήσι , Πεταλού και τα Πριγκηπονήσια Λαευκάδας (ΣΚΟΡΠΙ¨Ο΅, Σκορπίδι , Σπάρτη , Μαδουρή , Χελώνη και Τσοκάρι )]
–Κέα : Η παλαιότερη ονομασία ήταν “ΚΕΏΣ” (αρχαία λέξη αγνώστου ετύμου) , από τον ήρωα Κέω τον Ναυπάκτιο, που κατέλαβε το νησί. Για τα πολλά νερά της , λεγόταν και “ΥΔΡΟΈΣΑ”.Τον 13ο αι. οι φράγκοι μετέτρεψαν το “ΚΕΏΣ” σε “Cea” και “Zea” για να καταλήξει σε “Τζια”, που λέμε και σήμερα ,αρκετές φορές.
—Κέρος : Αρχαία λέξη αγνώστου ετύμου. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν και “ΚΑ΄ΡΟΣ”, “ΚΕ΄ΡΕΙΑ” ή “ΚΕΡΙΆ” και το πρώτον εντοπίζεται η αναφορά του ονόματος, που αλλού, στους φορολογούμενους συμμάχους των Αθηναίων το 425 π.Χ. Έχουν εντοπιστεί πάρα πολλά ευρήματα, που χρονολογούνται από την εποχή του Κυκλαδικού πολιτισμού.
—Κέρκυρα : Αρχαία λέξη αβεβαίου ετύμου. Ονομάστηκε έτσι από την αρχαία παράδοση, που ο Ποσειδώνας άρπαξε την νύμφη Κέρκυρα, την εγκατέστησε στο νησί και γέννησε τον Φαίακα. Άλλα ονόματα είναι, “ΔΡΕΠΑ΄ΝΗ”(λόγω σχήματος), το αρχαιότερο “ΜΑ΄ΚΡΙΣ”(λόγω μήκους) , και “ΣΧΕΡΙΆ” γιατί η θεά Δήμητρα παρακάλεσε τον Ποσειδώνα να σταματήσει (σχειν) την ιλύ του ποταμού Θύαμι , από απέναντι ,για να μην ενωθεί το νησί με την ηπειρωτική χώρα. Αργότερα ονομάστηκε “Κορυφώ” ,από την δίκορφη ακρόπολη της πρωτεύουσας και κατ΄επέκταση λέγεται από τους λατίνους “Corfu”,”Corfou”.
—Κεφαλληνία : Την λέμε και “Κεφαλονιά”. Να δούμε τώρα και τις δύο εκδοχές. Η ορθή ονομασία είναι “Κεφαλληνία” . Αυτή προέρχεται από τους αρχαίους ορεσίβιους κατοίκους της, τους Ομηρικούς “Κεφαλλήνες (στην Δωρική διάλεκτο “Κεφαλλάνες”). Η άλλη εκδοχή ( Κεφαλονιά – Κεφαλινία) είναι ότι , πήρε αυτό το όνομα από τον Αθηναίο Κέφαλο, που εγκαταστάθηκε στο νησί. Στα Ομηρικά κείμενα πάντως εμφανίζεται ως “ΔΟΛΙ΄ΧΙΟ”,ΣΑ΄ΜΗ. Επίσης ο Όμηρος αναφέρει με σαφήνεια ότι ο λαός του οποίου ηγείτο ο Οδυσσέας ονομαζόταν ¨Κεφαλλήνες”.Τώρα να πούμε τί γράφει η εγκυκλοπαίδεια. “Το όνομα της νήσου (προφανώς εννοεί το λήμμα Κεφαλληνία) απαντά το πρώτον παρά Ηροδότω. Κατά τίνα παράδοσιν, ο μυθολογούμενος Κέφαλος , ο γενάρχης των εν Αθήναις Κεφαλιδών, εξεδίωξε τους Τηλεβόες εκ της Κεφαλληνίας και εξ εκείνου του γενάρχου των Κεφαλιδών, ωνομάσθη η νήσος. Πάντως το περί ου ο λόγος τοπωνυμικόν ανάγεται εις τους Κεφαλλήνας,τον λαόν εκείνων, οι οποίοι κατά τα νεώτερα τμήματα των Ομηρικών επών είναι οι υπήκοοι του Οδυσσέως” .
—Κίμωλος : Αρχαία λέξη λέξη αγνώστου ετύμου ,προελληνική. Το όνομα μυθολογείται από τον Κίμωλο , σύζυγο της Σίδης, κόρης του Ταύρου, που ήταν ο πρώτος μυθικός οικιστής. Ως αρχαιότερο όνομα αναφέρεται το “ΕΧΙΝΟΥ΄ΣΑ”., πιθανόν λόγω της έχιδνας (οχιάς) , που ακόμη και σήμερα αφθονεί στο νησί. Τα λαξευτά νεωλκεία που έχει και που οι ντόπιοι αποκαλούν «σύρματα» ,προφανώς τα λένε έτσι, από την λέξη “σύρω” στην ξηρά.
—Κίναρος : Το όνομά της μας έρχεται από την αρχαία εποχή. Γράφεται ,όμως, και με “ύψιλον”, δηλαδή και “Κύναρος”.Το νησί είναι ενταγμένο στο Πανευρωπαϊκό Δίκτυο «Natura 2000».Στην κορυφή του νησιού έχουν εντοπιστεί αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστικής δραστηριότητας. Το 1933 οι Ιταλοί αποβίβασαν στρατό ,ως δήθεν υπαγομένην στην Κάλυμνο (τα Δωδεκάνησα ήταν στην κυριαρχία τους τότε) , αλλά το ζήτημα τακτοποιήθηκε φιλικά και αποχώρησαν οι Ιταλοί.
—Κουφονήσια : Η λέξη, πιθανόν, προέρχεται από το αρχαίον “κούφος”=άδειος,κενός. Στη Χάρτα του Ρήγα Φεραίου το νησί αναγράφτηκε ως “ΚΟΦΙΝΟΥ΄ΣΑ”. Τα Κουφονήσια κατοικούνταν ήδη από την Προϊστορική εποχή.
–Κουφονήσι : Κείται στην ΝΑ εσχατιάν της Κρήτης. Η αρχαία του ονομασία διασώθηκε από τον Πλίνιο (1ος αι.) και είναι η “ΟΝΗΣΙΆ”.
–Κρήτη : Το “Κρήτη” είναι αρχαίο αγνώστου ετύμου,προελληνικό τοπωνύμιο, μας λέει ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό της Νέας Ελλ.Γλώσσας.
—Κύθηρα (τα) : Το όνομα “Κύθηρα” είναι κι αυτό αγνώστου ετύμου, προελληνικό τοπωνύμιο.¨Εχει βαθιές ρίζες και αναφέρεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα. Κατά τον Ηρόδοτο το όνομά του το πήρε από τον πρώτο οικιστή, που λεγόταν Κύθηρος. Την αποκαλούσαν ,όμως και “ΠΟΡΦΥΡΟΥ΄ΣΑ”, επειδή γινόταν κατεργασία του κοχυλιού πορφύρα. Η θεά του Έρωτα, η Αφροδίτη, ταυτίζεται με το νησί και παίρνει το όνομα Κυθέρεια (Ακύθηρος λεγόταν ο στερούμενος θέλγητρων άνθρωπος). Κατά καιρούς έφερε άλλα ονόματα όπως “Κυθουρία” και “Τσερίγο ή “Τσιρίγο” που του έδωσαν οι Ενετοί και που ακούγεται συχνά στις μέρες μας.
—Κύθνος : Αρχαίο τοπωνύμιο αγνώστου ετύμου που οφείλεται στον μυθικό ήρωα “Κύθνον” αρχηγό των Δρυόπων από την Εύβοια. Μάλιστα η άλλη ονομαία του ήταν “ΔΡΥΟΠΙ΄Σ”.
—Κυρά Παναγιά : Στο νησί υπάρχει μοναστήρι της Γεννήσεως της Θεοτόκου, στο οποίο οφείλει και το όνομά του. Στην εγκυκλοπαίδεια το βρήκα “Πελαγονήσι” και ότι παλαιότερα λεγόταν “Πελαγία” και διεθνώς “Pelago”.Ο Πλίνιος (1ος αι.) διέσωσε την αρχαίαν του ονομασία, που ήταν “ΕΥ΄ΘΥΡΑ”.Το νησί ολόκληρο έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος.
—Κως : Αγνώστου ετύμου.Η μυθολογία το αποδίδει στην νύμφη “Κων” κόρη του Μέροπος, μυθικού βασιλιά του νησιού. Το νησί του μέγιστου ανά την υφήλιον, Ιπποκράτη.
—Λέβιθα (τα) : Στην εγκυκλοπαίδεια αναγράφεται στον πληθυντικό (τα Λέβιθα) και όχι “η Λέβιθα” που αναγράφει το κείμενο στο Google (Wikipedia) .Για αιώνες ανήκε στο περιουσιολόγιο της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου της Πάτμου. Επίσης στην εγκυκλοπαίδεια επισημαίνεται η σπουδαιότητα του νησιού για την ναυτιλίαν, ως εκ της θέσεώς του.
—Λειψοί (οι) : Η ονομασία είναι αρχαία. Από το “λείπω’, μας λέει στο λεξικό του ο Μπαμπινιώτης. Σε επιγραφές προχριστιανικών χρόνων εμφανίζεται το όνομα “ΛΕΨΙΆ”¨ ενώ του αποδόθηκε και η “ΛΕΙΨΩ΄Σ”. Οι κάτοικοί του καυχώνται ότι εδώ μάγεψε η Καλυψώ τον Οδυσσέα.
—Λέρος : Μας λέει ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του ότι είναι αρχαία λέξη αβεβαίου ετύμου. Πιθανολογεί ότι ίσως συνδιάζεται με το αρχαίο “λευρός”=λείος. Το όνομα “Λέρος” εμφανίστηκε σε επιγράμματα του 6ου π.Χ.αι. Ο Όμηρος το αποκαλεί,μαζύ με την Κάλυμνο,”Καλύνδαι νήσοι”.
—Λέσβος : Αρχαίο αγνώστου ετύμου προελληνικό τοπωνύμιο. Άλλες αρχαίες ονομασίες ήταν “ΠΕΛΑΣΓΙΆ” , “ΜΑΚΑΡΙΆ”=ευτυχής , “ΙΜΕΡΤΗ΄”=ποθητή και “ΛΑΣΙΆ”=δασώδης. Την λέμε όμως και “Μυτιλήνη” ( το όνομα αυτό η μυθολογία το απέδιδε σε αρχαία ανθρωπωνύμια , όπως”Μυτίλης”(οικιστής του νησιού) και Μυτιλήνη (κόρη του Μάκαρος). Το νησί το ίδιο όμως τελικά ονομάστηκε “ΛΕ΄ΣΒΟΣ”, από τον Λέσβο, μυθικό ήρωα ,που παντρεύτηκε την Μήθυμνα (μία από τις κόρες του Μάκαρος) και έδωσε στο νησί το όνομα του που επικράτησε.
—Λευκάδα : Το όνομά της διατηρείται από την αρχαία εποχή, που την αποκαλούσαν “ΛΕΥΚΑ΄Σ”.Κατά την αρχαία παράδοση πήρε αυτό το όνομα από τον Λευκάδιο,γιό του πατέρα της Πηνελόπης. Μια άλλη εκδοχή λέει ότι, το πήρε από έναν νεαρό, που τον έλεγαν Λευκάτα και πήδηξε από το ακρωτήριο Λευκάτας (Δουκάτο) , για να αποφύγει την καταδίωξη του θεού Απόλλωνα. Πάντως, πρόκειται για παράγωγο του επιθέτου “λευκός” ή του αρχαίου “λεύκη”=λευκά ,όπως συμπεραίνει το λεξικό.
–-Λήμνος : Αρχαίο αγνώστου ετύμου. Για χιλιετίες τώρα διατηρεί το ίδιο όνομα. Μόνον τα αρχαία ιστορικά χρόνια λεγόταν “ΔΙ΄ΠΟΛΙΣ” από τις δύο ισχυρές πόλεις που είχε (ΜΥ΄ΡΙΝΑ και ΗΦΑΙΣΤΕΙΆ). Πάντως είναι “λιμάνι/λιμήν/λίμνη” από τους πολλούς όρμους που βρίσκουμε να απαγγιάσουμε.
—Λιάδι (σύμπλεγμα νήσων Α Αμοργού) : Στην εγκυκλοπαίδεια γράφει “Λιάδι, ορθότερον όμως Λιαντί”.Πρό του Ελληνοϊταλικού πολέμου,οι Ιταλοί την κατέλαβαν ,ισχυριζόμενοι ότι η Ελλάς σε δύο εγκυκλοπαιδικά έργα, ομολογεί ότι αυτή είναι παράρτημα του Κινάρου, που είναι παράρτημα της Καλύμνου, που ανήκει στην Ιταλία.
—Μαθράκι (το) : Ένα εκ των Διαποντίων νήσων. Άλλη ονομασία “Μαλθάκι”.Στους παλιούς ναυτικούς χάρτες αναφέρεται ως “Σαμοθράκι”
—Μακάρες (νήσοι) : Επίσης θα τα βρούμε και ως “Μάκαρες” ή “Μακάριοι”. Είναι ένα σύμπλεγμα τριών νησίδων μεταξύ Νάξου και Δονούσας. Στην ελληνική μυθολογία, με το όνομα “Νήσοι των Μακάρων” ή “Μακάρων Νήσοι” είναι γνωστά κάποια φανταστικά νησιά, στα οποία μετέβαιναν οι ψυχές των ηρώων και άλλων επιφανών ανδρών μετά τον θάνατό τους.
—Μακρόνησος : Αρχαία ονομασία “ΜΑ΄ΚΡΙΣ”=μακρός. Άλλα ονόματα της αρχαίας εποχής “ΕΛΕ΄ΝΗ” και “ΚΡΑΝΑΉ”.
—Μεγανήσι (το) : Λέγεται έτσι γιατί είναι το μεγαλύτερο από τα νησιά που βρίσκονται κοντά στη Λευκάδα.Το Μεγανήσι ανήκει στο ευρύτερο σύμπλεγμα των Τηλεβοΐδων νήσων. Στους αρχαίους χρόνους το ονόμαζαν “ΤΑ΄ΦΟΣ” και “ΔΟΛΙ΄ΧΗ”(επειδή είναι επίμηκες).
—Μεγίστη : Το όνομα έρχεται από την αρχαιότητα και το είπαν “ΜΕΓΙ΄ΣΤΗ” επειδή είναι το μεγαλύτερο νησί ανάμεσα σε πολλά μικρονήσια. Την εποχή της Φραγκοκρατίας του δόθηκε το όνομα “Καστελλόριζο”.Ο γεωγράφος Στράβων το ονομάζει “ΚΙΣΘΗ΄ΝΗ”.Κατοικείται από την νεολιθική εποχή.Έλαβε μέρος στην εκστρατεία των Ελλήνων κατά της Τροίας και ήταν μέλος της Αθηναικής συμμαχίας.
—Μήλος : Η λέξη “Μήλος” είναι αρχαία και αβεβαίου ετύμου. Το όνομα του νησιού “ΜΗ΄ΛΟΣ” το πήρε από τον μυθικόν Μήλον, που ήταν προστατευόμενος της Αφροδίτης ( τον “Μήλον” έστειλε η Αφροδίτη από την Κύπρο και κατοίκησε το νησί, πάντα κατά την μυθολογία).
—Μύκονος : Αρχαίο προελληνικό τοπωνύμιο αγνώστου ετύμου ,που οφείλεται στον ήρωα “Μύκονον” που ήταν γιός του Αινία το Καρυστού (ο Καρυστός ήταν γιος του Κενταύρου Χείρωνος κα επώνυμος ήρωας από την Κάρυστο).
—Νάξος : Αρχαίον αγνώστου ετύμου. Από μερικούς ,το τοπωνύμιο, συνδέεται με το νάξος”=συμπαγής,στερεός (Μπαμπινιώτης) . Την Ομηρική εποχή λεγόταν “ΔΙΆ¨” .Το “Νάξος”, κατά μίαν εκδοχή, το πήρε από την λέξη “Α΄ΣΣΟΣ”=νησί και κατ΄άλλους από τον Νάξο τον γιό του θεού Απόλλωνα. Το όνομα “Νάξος” διατηρήθηκε στο διάβα των αιώνων μέχρι τον μεσαίωνα, όπου μετατράπηκε σε “Ναξία”, “Νηξία” και στη συνέχεια “Αξία”, που ακούγεται και σήμερα ακόμη από τους παλιούς.
—Νίσυρος : Αρχαίον τοπωνύμιο προελληνικό αγνώστου ετύμου. Κατά την μυθολογία το νησί δημιουργήθηκε, όταν ο Ποσειδώνας έκοψε ένα πελώριο βράχο από την Κω, τον εξεσφενδόνησε και καταπλάκωσε τον γίγαντα Πολυβώτη, που βρισκόταν στον πυθμένα. Στην wikipedia αναγράφεται, χωρίς αιτιολόγηση , ότι το αρχαίο όνομα του νησιού ήταν “Πορφυρίς”.
—Οθωνοί (οι) : Με την λέξη “Οθωνοί”,καμιά φορά εννοούμε το σύμπλεγμα των Διαποντίων νήσων. Αρχαίες ονομασίες “ΟΘΡΩΝΟ΄Σ”,”ΟΘΩΝΟΙ΄”,”ΘΟΡΩΝΟ΄Σ” . Μια κατοπινή ονομασία είναι “Φάρος” που προέρχεται από τις λέξεις “φαίνομαι”,”φως”.Το νησί ταυτίζεται με την ομηρική “ΩΓΥΓΙΆ” της Καλυψώς.
—Οινούσσες (οι) ή και Οινούσες : Στην αρχαιότητα “ΟΙΝΟΥ΄ΣΣΑΙ” . Συστάδα νήσων. Η ονομασία είναι αρχαιοτάτη. Ο Ηρόδοτος τις λέει “ΟΙΝΟΥΣΕΆΣ”. Στην καθομιλουμένη τις λέμε και “Αγνούσες” ( τις δυτικές “Σπαλματόρια” και τις ανατολικές “Όρσας”). Η “Οινούσα” ή “Αγνούσα” είναι η μεγαλύτερη, με την ανατολικότερη να είναι η νήσος Παναγιά.
—Οινούσες (οι) : ¨Οπωσδήποτε με ένα σίγμα. Αρχαία ονομασία. Αναφέρονται από τους λατίνους γεωγράφους και είναι μια συστάδα νησιών. Κοινώς λέγονται “Σαπιέντζες”. Αποτελούνται από την “Σαπιέντζα” (“Σακιότσα”, “ΟΙΝΟΥ΄ΣΑ”)(το”Σαπιέντζα”είναι ιταλικής προέλευσης-sapienza-και σημαίνει “σοφία”), την “Αγία Μαριανή”, την “Σχίζα”(“Καμπέρα”) και μερικοί συμπεριλαμβάνουν στην συστάδα αυτήν και την “Βενέτικο”(“ΘΗΓΑΝΟΫ΄ΣΑ”) και το “Πετροκάραβο”. Και μιά και λέμε για τις “Οινούσες”, να πούμε ότι ΝΔ και 6 ν.μλ. από την Σαπιέντζα είναι το αποκαλούμενο “φρέαρ των Οινουσών”, όπου και το μεγαλύτερο βάθος της Μεσογείου, που φθάνει τα 5.121 μ.
—Οφιδούσα : Κείται δυτικά της Αστυπάλαιας με λείψανα αρχαιοτάτων ετών.
–Παξιμάδια (τα) : Οι νησίδες αυτές είναι δύο μικρά νησιά στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος. Η αρχαία τους ονομασία ήταν “ΔΙΟ΄ΝΥΣΟΙ”.
—Παξοί (οι) : Με την λέξη “Παξοί” ονομάζουμε βασικά το νησί ‘Παξός” ή “Παξοί” και το νησί “Αντίπαξοι” ή “Αντιπάξοι” κοινώς. Η ονομασία των “Παξών” απαντάται στους αρχαίου συγγραφείς ως “ΠΑ΄ΞΑΙ”(αι), “ΠΑΞΟΙ΄”(οι), “ΠΑ΄ΞΟΙ”(οι) και “ΠΑΞΟ΄Σ”. Η λέξη “Παξοί” είναι πληθυντικός του”Παξός” αγνώστου ετύμου. Τα νησιά, κατά την μυθολογία, δημιουργήθηκαν από τον θεό Ποσειδώνα, για να στεγάσει τον έρωτά του με την Αμφιτρίτη και είναι κομμάτι από την Κέρκυρα που απέκοψε με την τρίαινά του.
—Παραπόλα ή και Βελοπούλα : Η εγκυκλοπαίδεια μας λέει ότι, δεν διασώθηκε το αρχαίο της όνομα . Το “Παραπόλα” είναι ιταλικής προέλευσης Ο άραβας γεωγράφος Εδριζή την ονομάζει “Παρεμπόλα”,που μάλλον παράκουσε το άλλο της όνομα, το Βελοπούλα. Στους χάρτες του 18ου αι. αναγράφεται ως ¨”Μπέλλα Πόλα” , δηλαδή ως “Ωραία Όρνιθα”, γιατί από μακρυά μοιάζει με καθισμένη κότα. Υπήρξε ακρότατος σταθμός της πρωτοελλαδικής θαλασσοκρατίας, με σημαντική εγκατάσταση της περιόδου του 2800-2300 π.Χ.
—Πάρος : Αρχαίος τύπος αγνώστου ετύμου. Το νησί ,προϊστορικά ονομαζότανε “ΜΙΝΩΆ” ή “ΜΗΝΩΙ΄Σ” επειδή είχε αποικισθεί από υπηκόους του Μίνωα. Μετά καταλήφθηκε από τον Πάρον τον Αρκάδιον που της έδωσε το όνομά του, που φέρει μέχρι σήμερα. Αξίζει να πούμε το πως προήλθε η παροιμιακή φράση “αναπαριάζει” που σημαίνει τις παλινωδίες ή και την παράβαση της συμφωνίας. Την αρχαίαν, λοιπόν, ιστορικήν εποχήν, ο θρύλος λέει ότι, κατά την διάρκεια της πολιορκίας της από τους Αθηναίους ,επειδή συντάχθηκε με τους Πέρσες, οι Πάριοι προσήλθαν με προτάσεις παραδόσεως ,αλλά το βράδυ είδαν φωτιά στην Μύκονο, που την εξέλαβαν ως φρυκτωρία των Περσών, που σήμαινε ότι αυτοί προσεγγίζουν και ανακάλεσαν τις προτάσεις τους. Τώρα στη Wikipedia γράφει,συμπερασματικά ” Ως “Πάρος” την συναντάμε τον 7ον π.Χ. αι.Το όνομα το οφείλει στον Αρκάδα οικιστή του νησιού Πάρο. Ως “ΠΑΚΤΙΆ” ,δηλαδή ασφαλής τοποθεσία ,ως “ΔΗΜΗΤΡΙΑ΄Σ”, από τη θεά Δήμητρα,. Ως “ΖΑ΄ΚΥΝΘΟΣ” από τους Ζακύνθιους αποίκους που εγκαταστάθηκαν στο νησί στα πρώιμα ιστορικά χρόνια ,και από τους βυζαντινούς λογίους, ως “ΥΡΙΆ” και “ΥΛΗΈΣΣΑ”.
—Πάτμος : Αρχαίο αγνώστου ετύμου προελληνικό τοπωνύμιο. Κατά τους αρχαίους Έλληνες υπαγόταν στις Νότιες Σποράδες ,όπως αποκαλούντο τα Δωδεκάνησα. Κοινώς λέγεται “Πάτινος”. Στους αρχαίους συγγραφείς αναφέρεται και ως «ΠΑ΄ΤΝΟΣ”. Τον 11ο αιώνα ιδρύεται η μονή του Αγ. Ιωάννου Θεολόγου. Εδώ γεννήθηκε και ο Εμμανουηλ Ξάνθος , ένας εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας.
–Περιστέρα : Ανατολικά της Αλονήσου κείται αυτό το νησί , που βρέθηκαν δείγματα κατοίκησης από την Μέση Παλαιολιθική εποχή. Το αρχαίο της όνομα ήταν “ΕΥΩ΄ΝΥΜΟΣ” .
—Πεταλιοί (οι) : Σύμπλεγμα νησιών ,10 τον αριθμόν. Περί την 1η μ.Χ. χιλιετία ονομαζόταν “Πεταλιά”.
—Πιπέρι : Νησί των Β.Σποράδων, Η “ΓΕΡΟΝΤΙΆ” κατά Πλίνιον(1ος μ.Χ.αι.) ή και “ΙΕΡΙΣΙΆ” κατά τους αρχαίους.
—Πιπέρι : ΝΑ Κύθνου. Άλλη ονομασία “Καλαπόδι”.
—Πλατύ : Δ της Ψερίμου.Το βρήκα και “Πλάτη”. Ορισμένοι το αποκαλούν “Νεκρό”.
—Πόρος : Η ονομασία σημαίνει “πέρασμα”,”δίοδος”.Αρχαία ονομασία “”ΚΑΛΑΥΡΙΆ”= καλή αύρα.
—Πράσσο : Δ της νήσου Σκάτζουρα. Λέγεται και “Πράσο” ή “Πρασσού” ή και “Παραός”.
—Πράσσο : Ν από το νησί Γιούρα των Σποράδων. Άλλες ονομασίες “Γράμιζα” και “Γραμμέζα/Γραμέζα”.
—Ρήνεια : Μάλλον η ονομασία της παρέμεινε η ίδια όλα τα χρόνια. Εκείνο που εντυπωσιάζει είναι το γεγονός ότι, οι Αθηναίοι επέβαλαν την κάθαρση στο νησί της Δήλου και αποφάσισαν να μην γεννιέται και να μην πεθαίνει κανείς στο ιερό νησί , αλλά οι έγκυες να γεννούν στην διπλανή Ρήνεια ,καθώς και η ταφή των νεκρών να γίνεται στη Ρήνεια . Μια σκέψη κάνω.Ίσως, για να μην θεωρούνται πολίτες της ιερής Δήλου και να μην έχουν τους τάφους των προγόνων τους. Μήπως αυτό δεν γένεται και σήμερα!!.Μπορεί να ζείς σ ένα τόπο για πολλά χρόνια. Αμα δεν έχεις γεννηθεί εκεί, δεν θεωρείσαι ντόπιος.
—Ρόδος : Η λέξη “ρόδος” είναι αρχαία και αβεβαίου ετύμου. Ο γεωγράφος Στράβων (1ος μ.Χ. αι.) την αναφέρει ως “ΤΕΛΧΙΝΙ΄Σ”( οι μυθολογικοί αρχικοί κάτοικοι της Ρόδου ήταν οι Τελχήνες,τέκνα της θαλάσσης) . Το “ΡΟ΄ΔΟΣ” το πήρε ,κατά την μυθολογία,από ην κόρη του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης, που ονομαζόταν “Ρόδον” ή από το όνομα του άνθους ρόδον (τριαντάφυλλο) καθ΄όσον τα αρχαία νομίματα του νησιού,είχαν σαν εμβλημα το ρόδον.
–-Ρω : Αγνώστου ετύμου. Άλλη ονομασία “Άγιος Γεώργιος”. Η αρχαία ήταν “ΡΩ΄ΓΗ” ή “ΡΟ΄ΠΗ”. Κείται Δ της Μεγίστης. Εδώ βρίσκεται το μνημείο της Δέσποινας Αχλαδιώτη, της ξακουστής Κυράς της Ρω.
—Σαλαμίνα : Η ονομασία της μας έρχεραι από την αρχαιότητα. Λαϊκή ονομασία “Κούλουρη”, αλλά κρατά από την αρχαιότητα αφού την έλεγαν και “ΚΟΥ΄ΛΟΥΡΙΣ”/”ΚΟ΄ΛΟΥΡΙΣ”. Κατά την μυθολογία, πήρε την ονομασία του από τη νεράιδα Σαλαμίνα που είχε πατέρα τον θεό Ασωπό, μητέρα τη Μετώπη, αδελφή τη νεράιδα Αίγινα και σύζυγό της τον θεό της θάλασσας Ποσειδώνα. Το όνομα Σαλαμίς μαρτυρείται ήδη από τον Όμηρο. Ο γεωγράφος Στράβων (1ος μ,Χ.αι.) την γνωρίζει ως “ΣΚΙΡΑ΄Σ”, ως “ΠΙΤΙΟΥ΄ΣΑ”(από τα πολλά πεύκα) και ως “ΚΥΧΡΕΙΆ”/”ΚΥΧΡΕΆ” (πρώτος μυθικός βασιλιάς). Είναι πατρίδα του ομηρικού βασιλιά Αίαντα του Τελαμώνιου , του τραγικού ποιητή Ευριπίδη και είναι επίσης διεθνώς γνωστή από την ομώνυμη ιστορική Ναυμαχία που συνέβη το 480 π.Χ., ανάμεσα στους Έλληνες και στην Περσική Αυτοκρατορία.
—Σαμοθράκη : .Στην εγκυκλοπαίδεια γράφει ότι, από τον Όμηρον αναφέρεται, ως “ΣΑ΄ΜΟΣ ΘΡΑΚΙΉ”, δηλαδή χώρα που κατοικήθηκε από αποίκους εκ Σάμου, που κυρίευσαν το νησί και τα απέναντι Θρακικά παράλια περί το 1100 π.Χ. . Στο λεξικό γράφει την εκδοχή ” Αρχαίον τοπωνύμιο από το “ΣΑΜΟΣ ΘΡΑΚΙΆ”=υψηλή Θράκη (“σάμος”=προελληνική ρίζα “υψηλός” ,όπως είναι ψηλό το βουνό της Σάος και “Θράκη” επειδή οι κάτοικοί της ήταν Θράκες”.
–Σάμος : Το όνομα είναι προελληνικό, όπως περιγράφεται και στην Σαμοθράκη και σημαίνει “υψηλός” από τα ψηλά βουνά που έχει. Κατά καιρούς, στην αρχαία εποχή, έλαβε τα ονόματα “ΑΝΘΕΜΟΥ΄ΣΑ”(πολλά λουλούδια),”ΔΡΥΟΥ΄ΣΑ”(πολλά νερά),”ΜΕΛΑ΄ΜΦΥΛΛΟΣ”(πλούσια βλάστηση) και αποκαλείτο “Νήσος των Μακάρων(κατευχαριστημένων)”.Σαν οικιστής/κτίστης θεωρείτο ο Αγκαίος ο Αρκάδιος ή από την Σάμη της Κεφαλληνίας ή αυτόχθωνας γιός του Ποσειδώνα (ο πηδαλιούχος του “Αργώ” κατά την αργοναυτική εκστρατεία) ,που είχε γιο τον ήρωα Σάμο ( σε μεταγενέστερη αιτιολογική παράδοση ο Σάμος έδωσε το όνομά του στο νησί).
–Σαρία : Αμέσως βόρεια της Καρπάθου. Το νησί είναι διάσπαρτο από αρχαία μνημεία, ερείπια και υπολείμματα αρχαίων οικισμών.. Το όνομά της κατά την αρχαίαν εποχή ήταν “ΣΑ΄ΡΟΣ” .
–Σέριφος : Αρχαίο προελληνικό τοπωνύμιο αγνώστου προελεύσεως. Το όνομά της ,κατά την εγκυκλοπαίδεια, ετυμολογείται από το “Στέριφος”=άγονος, άκαρπος, με παραλλαγή το “Σέρφος”, που ακόμα λέγεται από τους κατοίκους της. Ήταν γνωστό από τους αρχαίους χρόνους ότι, το έδαφος του νησιού είναι άγονο.
—Σίκινος : Αρχαίο τοπωνύμιο. Σύμφωνα με την Μυθολογία έλαβε το όνομά της από τον Σίκινο, που βασίλευσε στο νησί. Σαν αρχαιότερο όνομα αναφέρεται το “ΟΙΝΟΉ”. Επί Φραγκοκρατίας, για κάποιο χρονικό διάστημα παρεφθάρει σε “Σύκανδρος” , γιατί ,ως λέγεται, οφείλεται στα πολλά σύκα που παράγει.
—Σίφνος : Αρχαίο τοπωνύμιο αγνώστου ετύμου. Πολύ παλιά ονομαζόταν “ΜΕΡΟΠΙΆ” , “Α΄ΚΙΣ” και κατά μίαν εκδοχήν το όνομα “Σίφνος” το πήρε από τον Σίφνον, γιό του Αττικού ήρωα Σουνίου και κατά δεύτερη εκδοχήν από την λέξη “σιφνός”=κενός (από τις στοές μεταλλείων που έχει).
—Σκιάθος : Αρχαία “ΣΚΙΆΘΟΣ”. Προελληνικό τοπωνύμιο αγνώστου ετύμου. Παρετυμολογικά συνδέεται με το αρχαίο “σκιαθίς”=είδος ψαριού. Σε αρχαία νομίσματα βρίσκουμε την λέξη “ΣΚΙΑΘΙ΄” .Ιστορικό γεγονός ιδιαίτερης σημασίας αποτελεί η κατασκευή και ύψωση της πρώτης Ελληνικής Σημαίας τον Σεπτέμβριο του 1807. Είναι το νησί του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
—Σκόπελος : Η αρχαία του ονομασία ήταν “ΠΕΠΑ΄ΡΗΘΟΣ” και την πήρε από τον μυθικό πρίγκηπα Πεπάρηθο , που ήρθε στο νησί μαζύ με τον αδελφό του Στάφυλο και με άποικους από την Κρήτη και εγκαταστάθηκαν. Το “Σκόπελος” αναφέρεται από τον γεωγράφο Πτολεμαίο (2ος μ.Χ.αι.) λόγω των πολλών σκοπέλων που έχει γύρω-γύρω, κατά μίαν εκδοχήν.
—Σκυροπούλα : Σκύρος με την πρόσθεση της κατάληξης “πούλα”.
—Σκύρος : Το νησί έφερε κατά καιρούς τα ονόματα “ΠΕΛΑΣΓΙΆ”, “ΔΟΛΟΠΙΆ”. Το όνομα “ΣΚΥ΄ΡΟΣ” αναφέρεται και από τον Όμηρο και σημαίνει τα μικρά κομματάκια πέτρας (τα χαλίκια) που πράγματι αφθονούν στο νησί . Οι αρχαίοι το είπαν και “ΑΝΕΜΩΔΕΆ” και “ΑΝΕΜΟΈΣΣΑ” λόγω των πολλών ανέμων που δέρνουν το νησί. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Θησέας πέθανε στη Σκύρο.
–Σπέτσες : Την αρχαία εποχή ονομαζόταν “ΠΙΤΥΟ΄ΝΗΣΟΣ” και “ΠΙΤΥΟΥ΄ΣΑ” που σημαίνει νησί γεμάτο πεύκα. Οι Φράγκοι το είπαν Isola di Spezie = νησί αρωματοφόρο επειδή έχει πολλά φυτά. Άλλη ονομασία που χρησιμοποιήθηκε είναι η “Πέτσα” (προήλθε από το Spezie). —
(τα) : Λέγεται και “Μεγάλο Στυρονήσι” . Στην αρχαιότητα ονομαζόταν “ΑΙΓΙΛΕΙΆ” ή “ΑΙΓΛΕΙΉΝ”.
—Σύμη : αρχαία ονομασία αγνώστου ετύμου. Αναφέρονται επίσης και οι ονομασίες “ΈΛΚΟΥΣΑ”,”ΑΙ΄ΓΛΗ” και “ΜΕΤΑΠΟΝΤΙ΄Σ”. Κατά τον Αθήναιον το “Σύμη” προήλθε από το όνομα της κόρης του Ιάλυσου (επώνυμος ήρωας της αρχαίας πόλης Ιαλυσού της Ρόδου).
—Σύρνα : Ψάχνοντας για στοιχεία του νησιού, διάβασα δυό συγκινητικές ιστορίες που παραθέτω πολύ περιληπτικά΄: —-Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, το αεροπλάνο του Βρετανού πιλότου Τζον Φόστερ χτυπήθηκε από τους Γερμανούς (Απρίλιος 1944) και ο τραυματισμένος πιλότος ξεβράστηκε στην Σύρνα. Τον ναυαγό περιμάζεψε ο Θοδωρής ο Μεταξωτός και τον έκρυψε , να μην τον βρουν οι Γερμανοί. Το πόδι του Φόστερ, ρημάδι (ο ιστός έτοιμος να σαπίσει). Ο Θοδωρής τον έκανε καλά με βοτάνια και ένα βράδυ ,ο Φόστερ, υγιής πιά, σαλπάρισε με υποβρύχιο για Μέση Ανατολή, κάνοντας τάμα να γυρίσει αν ποτέ…. και γύρισε το 1995 στην Αστροπαληά (όπως την αναφέρει την Αστυπάλαια, ο Νικ.Κοτσοβίλλης στον “Λιμενοδείκτην” του 1910) και βρήκε τον τάφο πιά του Θοδωρή και έκλαψε γοερά και θυμήθηκε τα βοτάνια, που του ‘τριβε ο Θοδωρής στο πόδι το χτυπημένο, το φαγητό που τον τάιζε όλη η οικογένεια μέχρι να ορθοποδήσει, το δαχτυλίδι του αρραβώνα του, που χάρισε στον Θοδωρή και που το κάνανε τάμα στην Παναγιά για να σώσει τον Βρετανό…
—-Οι Εβραίοι του «Rafiah»: Όταν το ατμόπλοιο Αθηνά, μετονομασμένο σε «Rafiah» και φορτωμένο με 800 ψυχές ταξίδευε , το 1946, από τη Γιουγκοσλαβία κρυφά για το Ισραήλ (ναυλωμένο από τους Εβραίους), έπεσε σε φουρτούνα, ,προσέγγισε τη Σύρνα για ν’ απαγκιάσει, αλλά έπεσε στους βράχους και 800 άνθρωποι βρέθηκαν να παλεύουν με τα κύματα . Οκτώ δεν βγήκαν στην ακτή ζωντανοί κι ανάμεσα τους τρία παιδιά. Η οικογένεια Μεταξωτού βοήθησε όσο μπορούσε, μέχρι που ήρθαν άλλα πλοία και πήραν τους ναυαγούς και φύγανε. Και παιδιά, κάποιων που γλύτωσαν από εκείνο το τραγικό ναυάγιο, γύρισαν στη Σύρνα και προσκύνησαν τα χώματα που έσωσαν τους γονιούς τους. Κι από τότε σιωπή…
—Σύρος : Ο Όμηρος την ονομάζει “ΣΥΡΙΉΝ”. Μεταγενέστερα, κατά τον 6ον μ.Χ.αι. , επικράτησε η ονομασία “η Σύρα” ,που και ακόμα ακούγεται. Στο google αναφέρεται και η άποψη ότι, το όνομα “Σύρος” προέρχεται από τους πρώτους κατοίκους του νησιού, τους Φοίνικες. Προέρχεται από τη λέξη «Σουρ» ή «Οσούρα» που σήμαινε «βραχώδης» στα αρχαία φοινικικά. Επίσης ότι τον 17ο αιώνα αναφέρεται και ως το νησί του Πάπα: «L’isola del Papa», λόγω του καθολικού δόγματος των κατοίκων της.
–Σχοινούσα : Από το αρχαίον “σχοίνος” = μικρό δένδρο, θάμνος, που είναι γεμάτο το νησί. Από το “σχοίνος” έχουμε το σχοινί. Κατά μίαν εκδοχή ,που αναφέρεται στο google, το όνομά του το πήρε από τον Ενετό άρχοντα Σχινόζα.
—Τέλενδος : Προελληνικό τοπωνύμιο αγνώστου ετύμου. Αρχαία ονομασία “ΚΕ΄ΛΕΡΙΣ”.
—Τήλος : Αρχαίο τοπωνύμιο αγνώστου ετοίμου. Κατά τον Πλίνιον (1ος μ.Χ.αι.), πολύ παλιά λεγόταν “ΑΓΑΘΟΥ΄ΣΑ”. Τον μεσαίωνα οι ιππότες την έλεγαν “ΕΠΙΣΚΟΠΙΆ”. Το όνομα που έρχεται από τα βάθη των αιώνων είναι”ΤΗ΄ΛΟΣ” ή και “ΤΙ΄ΛΟΣ” (κατά μίαν αρχαία γραφή).
—Τήνος : Αρχαίο τοπωνύμιο αγνώστου ετύμου. Τους αρχαίους χρόνους καλείτο “ΥΔΡΟΥ΄ΣΑ¨ (πολλά νερά) και “ΟΦΙΟΥ΄ΣΑ” (πολλά φίδια). Ο συγγραφέας Στέφανος Βυζάντιος (5ος μ.Χ.αι,) αναφέρει την μυθολογική παράδοση ,που λέει ότι το όνομά της το πήρε από τον “Τήνος” ,τον πρώτο οικιστή του νησιού. Και να μην ξεχνάμε ότι εδώ είναι ο περίφημος Τσικνιάς , το πολύ δύσκολο πέρασμα και ότι οι αρχαίοι πρόγονοί μας, στο όρος Τσικνιάς (το πάλαι ποτέ “Γύρος”), είχαν τοποθετήσει την σπηλιά του Αιόλου (άντρον του Αιόλου) με ότι αυτό συνεπάγεται. Μάλιστα οι Βατικιώτες όταν έφτιαναν καϊκι, το έστελναν στον Τσικνιά κι αν επιβίωνε ,το θεωρούσαν αξιόπλοο, έτσι μου είπαν στην Τήνο.
–Τολό : Αρχαία ονομασία “ΟΡΟ΄ΒΗ”. Σε κείμενα σύγχρονα το βρήκα και “Ρόμβη” και “Νησί της Αφροδίτης”
—Τομάρια (τα) : Λέγονται και”Τοκμάκια”.
—Τσουγκριά : Λέγεται και “Τσουγκριάκι” ή και “Ζονριάνη”.
–Ύδρα : Αρχαίον “Ύδρα” που προέρχεται από το “Ύδωρ”. Κατά την αρχαιότητα έφερε το όνομα “ΥΔΡΕΆ”.Κατά τον Ηρόδοτο Σάμιοι την αγόρασαν από τους Ερμιονείς και αφού εγκαταστάθηκαν για κάποια περίοδο, την χάρισαν τελικά στους Τροιζινίους κι εκείνοι πήγαν στην Κρήτη όπου έχτισαν την Κυδωνία.
—Φαλκονέρα : Προέρχεται από την ιταλική λέξη falconeria = γερακοτροφείον. Την λένε και “Γερακούλια” μας λέει η Wikipedia !!!. Θεωρείται σημαντικότατη για τη ναυσιπλοΐα και αρκετά επικίνδυνη (αιτία τα ισχυρά ρεύματα γύρω της). Το 1941 οι γερμανικές δυνάμεις Κατοχής ανατίναξαν τον υπάρχοντα φάρον , με συνέπεια να υπάρξουν πλήθος ναυαγίων και μία νηοπομπή από 22 πλοία ,υπό Αγγλον Διοικητή, να την εκλάβει ως το νησί Μήλος και παρά την σωστική παρέμβαση 2 πλοιάρχων του Ελληνικού Πολ. Ναυτικού, να συντριβεί η νηοπομπή επ΄ αυτής.
–Φαρμακονήσι : Ο Ρήγας Φερραίος στην “Χάρτα” του την κατονομάζει “ΦΑΡΜΑ΄ΚΩ”. Πάντως μ΄αυτήν την τελευταίαν ακούγεται και σήμερα. Επίσης ακούγεται και “Φαρμακούσα”. Λέγεται ότι πήρε το όνομά του από τα βότανα που υπήρχαν εκεί στην αρχαιότητα. Κατοικήθηκε από την προϊστορική περίοδο. Το 74 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας, αιχμαλωτίστηκε από Κίλικες πειρατές, «περί την Φαρμακούσαν νήσον».Όπως παραδίδεται από τον Πλούταρχον (περί τον 1ο μ.Χ.αι.), οι πειρατές ,μη γνωρίζοντες ποιόν είχαν συλλάβει, ζήτησαν λύτρα είκοσι τάλαντα μόνον. Έτσι,παρέμεινε στη Φαρμακούσσα αιχμάλωτος 38 ημέρες, ώσπου να μαζευτούν τα λύτρα. Όταν ελευθερώθηκε, ο Καίσαρ, κυνήγησε και συνέλαβε τους πειρατές και τους σταύρωσε όλους.
—Φολέγανδρος : Αρχαία ονομασία που την πήρε από τον Φολέγαδρο, γιό του Μίνωα του μυθικού βασιλέα της Κρήτης, που τον έστειλε να αποικίσει το νησί. Επίσης η wikpedia γράφει ότι, πρώτη αναφορά στο νησί γίνεται στην ελληνική μυθολογία, όπου αναφέρεται ότι πρωτοκατοικήθηκε από βοσκούς της Δυτικής Ελλάδας που έψαχναν για βοσκότοπους. Και καθώς οι βοσκοί αυτοί ήταν άντρες, το νησί ονομάστηκε “Πολύανδρος”. Απόηχος αυτής της πανάρχαιης ονομασίας είναι η μεταξύ των ναυτικών ονομασία του νησιού ως “Πολύκαντρος”.
—Φούρνοι (οι) : Στην αρχαιότητα αποκαλούντο “ΚΟΡΑΣΙΑΙ΄” ή “ΚΟΡΣΕΙΑΙ΄”, για αυτό και σήμερα ακόμα αποκαλούνται “Κορσοί” από μερικούς (μετρήστε και μένα μαζύ μ΄αυτούς) .
—Χάλκη : Αρχαίο τοπωνύμιο. Οφείλεται στα ορυχεία χαλκού, που στην αρχαιότητα, υπήρχαν στο νησί. Ο γεωγράφος Στράβων (1ος μ.Χ.αι.) το ονομάζει “ΧΑΛΚΙΆ”.
—Χίος : Αρχαίο τοπωνύμιο αγνώστου ετύμου. Ομηρικά λεγόταν “ΠΙΤΥΟΥΣΆ”=πολλά πεύκα και “ΜΑ΄ΚΡΙΣ”=στενόμακρη. Οι παλαιότεροι μύθοι αναφέρουν ότι το όνομα «Χίος» προέρχεται από τη Χιόνη, που σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν νύμφη και κόρη του Οινοπίωνα. Ένας άλλο μύθος λέει ότι ο Χίος( γιος του Ωκεανού ή του Ποσειδώνα, που ονομάστηκε έτσι επειδή κατά τη γέννησή του έπεσε πολύ χιόνι) έδωσε το όνομά του στο νησί.
—Χταπόδια (τα) : ΝΑ Μυκόνου. Επισήμως είναι “Χταπόδια” και αυτό λέει η εγκυκλοπαίδεια. Δεν καταλαβαίνω γιατί η wikipedia το αναφέρει ως “Κταπόδια” ή “Σταπόδια”.
—Ψαθούρα : Μάλλον η αρχαία “ΧΡΥΣΗ΄” μας λέει ο Κώστας Μαυρίκης. Νότια της είναι το “Ψαθονήσι” ή “Μυίγα” .
—Ψαρά : Κατά ην αρχαιότητα ονομαζόταν “ΨΥΡΙΉ” ή ΨΥ΄ΡΑ”.
—Ψείρα : Ανατολική πλευρά του κόλπο Μιραμπέλλου-Κρήτη. Άλλη ονομασία “Μόχλος”.
—Ψέριμος : Η Ψέριμος, γνωστή και ως “Κάπαρη”. που σχετίζεται με το φυτό “κάπαρη” που αφθονεί στο νησί. Από τον Πλίνιο (1ος μ.Χ,αι.) αναφέρεται ως Pserema. Άλλη μορφή τη ονομασίας είναι “Ψήριμος”.
